HATAY (AA) – LALE KÖKLÜ – Hataylı ipek böceği yetiştiricisi Emel Duman, yıllar sonra bulduğu nesli tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan "Hatay Sarısı" ırkı ipek böceklerini korumak ve neslini sürdürebilmek için akademisyenlerin de desteğiyle mücadele veriyor.
Ninesinden öğrendiği ipekçiliği yıllardır sürdüren ve evinin bodrumunu adeta ipek böceği yuvasına dönüştüren 54 yaşındaki Duman, bölgede geçmişte yaygın olarak yetiştirilen fakat sürdürülmediği için nesli tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan Hatay Sarısını bulabilmek için yoğun çaba harcadı.
Yaklaşık 7 yıl boyunca bölgedeki tüm ipek böceği yetiştiricileri ile iletişime geçen Duman ancak geçen yıl yaşlı bir ipekçiden Hatay Sarısı'nı temin etti.
Evine getirdiği Hatay Sarısı'na adeta bir bebek gibi bakan Duman, yıllar sonra bulduğu böceklerden bu yıl ilk kozaları almanın mutluluğunu yaşıyor.
Kendine özgü rengiyle ön plana çıkan böcek, yeniden yaşatılması ve yaygınlaştırılması için üç üniversiteden akademik kadronun desteğiyle biyolojik ve morfolojik açıdan mercek altına alındı.
– "Geleneğimizin yaşamasını amaç edindim"
İpek böceği yetiştiricisi Duman, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Hatay Sarısı'nı bulabilmek için 7 yıldır köy köy gezdiğini ve sonunda bulduğunu anlattı.
Sarı kozaları bulduğunda çok mutlu olduğunu aktaran Duman, şöyle devam etti:
"Onları koza olarak bulduk ve getirdik. Bu sene de ilk böceklerini görebildik, onlar da kozalarını ördü ve çok verimli oldu. Hatay Sarısı'nın bendeki anlamı çok büyük çünkü bunlar bizim geleneğimiz, dedelerimiz, ninelerimiz hep bunları üretmiş. Ben de geleneğimizin yaşamasını amaç edindim. Üniversiteden hocalarımızdan da destek gördüm. Benim kadar bu işe değer veren insanları görünce inanılmaz mutlu oldum. Onlardan bilimsel olarak öğreneceğim çok şey var. Biz üniversitedeki hocalarımızla beraber Hatay Sarısı'nı yaşatmak ve daha ileriye taşımak için hep beraber ortak bir çalışmaya el attık."
– Bilimsel araştırma, sürdürülebilirliğe katkı sunacak
Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi (MKÜ) Güzel Sanatlar Fakültesi Geleneksel Türk Sanatları Bölümü Doktor Öğretim Üyesi Berna İleri de Hatay Sarısı'nın yerel bir ırk olduğunu söyledi.
Bu ırkın Tarım ve Orman Bakanlığı Biyoçeşitlilik ve Genetik Kaynaklar tarafından tescillendiğini ancak günümüzde kaybolmaya başladığını aktaran İleri, "Türkiye'de ve dünyada üretilen ipek böceği ve kozalarının yüzde 95'i beyaz kozadır. Hatay Sarısı ise yerel bir ırk ve sarı-turuncu olarak 18 renk tonunu elde ettik. Bu tür maalesef son yıllarda gerek önem verilmemesi gerekse başka sebeplerden kaybolmaya başlamış. Emel Duman sayesinde onlara ulaştık ve Hatay Sarısı'nı bir araştırma projesi olarak geliştirmeye karar verdik." dedi.
Hatay MKÜ, Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) ve İzmir Ekonomi Üniversitesi'nden alanında uzman akademisyenlerle Hatay sarısını yumurtasından dokumasına kadar biyolojik ve morfolojik açıdan incelediklerini belirten İleri, böylece hem Hatay Sarısı'na dair bilgilerin güncellenmesini hem de tekrar üretiminin yaygınlaştırılmasını amaçladıklarını anlattı.
Yerel ve milli değerlerin çok önemli olduğuna işaret eden İleri, "Hatay Sarısı gibi yerel bir ırk bizlere farklılık ve kırsal kalkınmada da yenilik getirecektir. O yüzden biz şimdilik bunların en başından en sonuna kadar incelemekteyiz. Daha sonra bu bilimsel verilerle beraber Hatay Sarısının bilgilerini güncelleyip üreticilerimizle bu yumurtaları paylaşacağız." dedi.
