EL HALİL (AA) – AVAD ER-RUCUB- Filistin'de Mescid-i Aksa'dan sonra kutsal mekanlar açısından en önemli ikinci yer olarak addedilen El Halil kentindeki Harem-i İbrahim Camisi'nin çevresinde yer alan tarihi evler, Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA) tarafından restore ediliyor.
İsrail, kentin Eski Şehir beldesinde Filistinlilerin ev inşa etmesini, eski evlerini restore etmesini engellerken sadece İmar Komitesine belli kurallar çerçevesinde izin veriyor.
Harem-i İbrahim Camisi'nin yakınında yaşayan Filistinli Abdullah es-Suveyti evi restore edilen kişilerden sadece biri.
Suveyti AA muhabirine yaptığı açıklamada, evinin, TİKA tarafından finanse edilen ve El Halil Yeniden İmar Komitesi tarafından uygulanan Eski Şehir'deki Filistin evlerine yönelik dört etaplı restorasyon sürecinin ilk etabında yer aldığını söyledi.
Suveyti, yaklaşık 150 yıl önce inşa edildiği tahmin edilen Osmanlı döneminden kalma evde 30 yıldır yaşadığını dile getirdi.
2020 yılında evinin restore edildiğini kaydeden Suyuti, şunları ifade etti:
"Evden bir aylığına restorasyon tamamlanana kadar ayrıldım. Türk halkına ve Türk hükümetine bu projeye verdikleri destekten dolayı teşekkür ediyorum. Restorasyon çalışmaları kapsamında evin merdiven, kapı, banyo ve boyası yenilendi."
– 30'dan fazla ev restore edildi
El Halil Yeniden İmar Komitesi Başkanı İmad Hamdan Türk projelerinin Eski Şehir'deki tarihi evlerin restorasyonunu amaçladığını ve bu bağlamda şimdiye kadar 30'dan fazla evin restore edildiğini söyledi.
Yaklaşık bir yıl önce başlayan projelerin, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını gibi bazı engellere rağmen devam ettiğine ve ileride başka projeler de olduğuna işaret eden Hamdan "Türk hükümeti tarafından restorasyonu hedeflenen alan, Eski Şehir'in ve Harem-i İbrahim Camisi'nin en önemli alanlarından birisi." dedi.
Hamdan, bu projelerin, çoğu Osmanlı dönemine dayanan bu binaların korunmasına ve kültürel mirasın muhafaza edilmesine katkıda bulunduğunu aktardı.
– İsrail tarafından göçe zorlanan ailelerin geri dönmesine olanak sağlıyor
Hamdan ayrıca, evlerin restorasyonunun Filistinlilerin burada yaşamak için geri dönmesine katkı sunduğuna dikkati çekti.
Restore edilen evlerin çoğunun, sahiplerinin İsrail ve yerleşimciler tarafından taciz edilmesi nedeniyle terk edildiğine vurgu yapan Hamdan, restorasyondan sonra ev sahiplerinin geri döndüğünü söyleyerek, "Harem-i İbrahim Camisi'nin bitişiğindeki bu alanı, bu evlerdeki insanların dayanma gücünü artırmak ve evlerin mimari mirasını korumak için özellikle seçiyoruz. Aynı zamanda bir yandan da periyodik olarak bakımlarını yapıyoruz." dedi.
Hamdan, "Ev sahiplerinin geri dönemediği bazı durumlarda, Yeniden İmar Komitesi ücretsiz oturmaları için aileler getiriyor. Bu şekilde 1996 yılından bu yana yaklaşık 10 bin Filistinli restore edilmiş yaklaşık 2 bin konuta geri döndü." diye konuştu.
Başkan Hamdan İsrail'in ise çalışmaları engellemek için "çalışma yasağı getirmek, işçileri gözaltına almak, restorasyon malzemelerinin girişine izin vermemek" gibi yöntemlere başvurduğunu aktardı.
Hamdan, Filistin halkına ve özellikle kentteki Eski Şehir bölgesine verdiği destek için TİKA'ya ve Türk halkına teşekkür etti.
– Evlerin çoğu Osmanlı, Eyyübi ve Memlükler dönemine ait
Projeyi denetleyen mühendis Muntasır Meraka projelerin, önceliklerine göre mimari durumları ve sakinlerinin ihtiyaçları inceledikten sonra onaylandığını belirtti.
Meraka, El Halil'deki eski evlerin çoğunun Osmanlı, Eyyübi ve Memlükler dönemlerine ait olduğunu ve bunun da mimari karakterlerinin korunmasını gerekli kıldığını aktardı.
TİKA tarafından finanse edilen projenin ilk etabında 2019'da 10, 2020'de 10 konutun restore edildiğini hatırlatan Meraka, üçüncü etabın da yakında tamamlanacağını, Harem-i İbrahim Camisi'nin bitişiğindeki 10 konut için dördüncü aşamanın başlayacağını ifade etti.
Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütüne (UNESCO) bağlı Dünya Miras Komitesi, 2017 yılında Harem-i İbrahim Camisi ve caminin içinde bulunduğu Eski Şehir beldesinin "Filistin'e ait tehlike altındaki dünya mirası" olarak Dünya Miras Listesi'ne eklenmesine karar vermişti.
– İsrail'in uygulamaları nedeniyle Filistinlilere ait 1800 dükkan kapatıldı
"Yahudi Yerleşim Karşıtı Gençler Topluluğu" adlı sivil toplum kuruluşu, El Halil'deki Eski Şehir beldesinde, işgal ve yerleşimler nedeniyle Filistinlilere ait yaklaşık 1800 dükkanın kepenk kapattığını belirtiyor.
Topluluğun verilerine göre, bu dükkanlardan 530'u İsrail ordusunun verdiği "talimatlar" neticesinde kapatıldı. İsrail ordusu, Eski Şehir'in cadde ve sokaklarına 120'den fazla engel ve bariyer yerleştirdi.
Çok sayıda askeri kontrol noktasının bulunduğu beldede Filistinlilere ait topraklarda inşa edilen 4 yerleşim biriminde 800'e yakın Yahudi yerleşimci ikamet ediyor. Onları korumakla görevli İsrail askerleri ise Filistinlilere yönelik baskılar ve yıldırma politikaları uyguluyor.
– El Halil (Hebron) Protokolü
El Halil'de İsrail güçlerinin yeniden konuşlandırılması için 15 Ocak 1997'de El Halil (Hebron) Protokolü imzalandı.
El Halil'in "H1" ve "H2" isimlendirmeleriyle taksim edildiği protokolde, "H1" diye adlandırılan ve şehrin yüzde 80'ini oluşturan bölgenin Filistin'in kontrolü altında olması öngörüldü.
"H2" diye isimlendirilen ve Harem-i İbrahim Camisi ve caminin bulunduğu Eski Şehir'i içine alan yüzde 20'lik alanı oluşturan bölgede ise sivil yönetim Filistin otoritesine ait olurken güvenlik kontrolü ise İsrail'in denetimi altında bulunuyor.
