ASTANA (AA) – 1. Orta Asya-Rusya Zirvesi'nde, Afganistan'daki duruma ve bölgede güvenliğin sağlanması konularına dikkat çekildi.

Kazakistan'ın başkenti Astana'da Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev'in ev sahipliğinde gerçekleşen Orta Asya-Rusya Zirvesi'ne Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev, Türkmenistan Cumhurbaşkanı Serdar Berdimuhamedov, Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin katıldı.

Kazakistan Cumhurbaşkanı Tokayev, burada yaptığı konuşmada, ülkelerin her birindeki istikrar ve güvenliğin bölgenin kalkınmasını doğrudan etkilediğini ve bunun için güvenlik konusunun ilk sırada olduğunu söyledi.

Orta Asya devletleri ile Rusya'nın, güvenlik alanında bir dizi uluslararası ve bölgesel kurumlar dahil ikili ilişkilerde de sürekli iş birliği içinde olduğunu anımsatan Tokayev, "Devletlerimizin ve halklarımızın temel çıkarlarına dayanarak, yeni tehditleri önlemek ve bunlara derhal yanıt vermek için etkili araçları geliştirmeye ihtiyacımız var." diye konuştu.

Hibrit ve bilgi teknolojileri aracılığıyla bölgede durumun istikrarsızlaştırılmaya çalışıldığına işaret eden Tokayev, bu bağlamda ülkelerin güvenlik konseyleri çerçevesinde önleyici tedbirler için bir mekanizma geliştirilmesini önerdi.

Tokayev, bölgeyi istikrarsızlaştıran başka bir faktörün de ülkeler arasındaki çözülmemiş sınır sorunları olduğuna dikkati çekerek, "Sınır meselelerinin çözümü dostluk, güven ve iyi komşuluk ruhu içinde, ayrıca uluslararası hukuk ve Birleşmiş Milletler (BM) Şartı'nın temel ilkelerine sıkı sıkıya bağlı kalarak yalnızca barışçıl yollarla gerçekleştirilmeli." ifadesini kullandı.

Dijital teknolojilerin, sosyal ağların ve anlık mesajlaşma uygulamalarının hızla geliştiği bu devirde dikkatsizce sarf edilen bir kelimenin özellikle gençler arasında etnik nefrete yol açabileceğini vurgulayan Tokayev, "Bunun sonucunda, uzun yıllardır toplumda birlik ve beraberliği pekiştirmek için verilen çabalar boşa çıkabilir. Elbette pek çok şey devlet adamlarımızın siyasi sorumluluğuna da bağlıdır. Bazı ortaklarımız olan ülkelerde ne yazık ki doğal infial yaratan ve yıkıcı güçlerin eline geçen kışkırtıcı açıklamalar var." diye konuştu.

– "Batılı ülkelerin istihbaratı, Taliban'a karşı olan oluşumları besliyor"

Rusya Devlet Başkanı Putin, BDT ülkeleriyle ilişkileri çeşitli alanlarda ve formatlarda geliştirdiklerini belirterek, "Dünyada ve bölgede zorlaşan durum, aramızdaki tüm mekanizmaları harekete geçirmeye zorluyor. Şimdi, ülkelerimizin müttefik ve stratejik ortaklığın geliştirilmesi ve ekonomilerimizin sağlamlaştırılması yönünde gerçek koordineli ortak adımlar atılmasına ihtiyacı var." dedi.

Rusya'nın Orta Asya ülkeleriyle çok yönlü ilişkilerin güçlendirilmesine açık olduğunu dile getiren Putin, "Rusya'nın bölgedeki ülkelerle ticaret hacmi iki kat artarak 37,1 milyar dolara ulaştı. Ticaret hacmi, bu yılın ilk yarısında yüzde 16, son 5 yılda ise yüzde 37 arttı." diye konuştu.

Putin, Orta Asya'nın birleşik enerji sisteminin yeniden oluşturulmasında yardımcı olmaya hazır olduğunu söyledi.

Afganistan meselesine de değinen Putin, "Güney sınırlarımızda mülteci akışına, terör tehditlerine ve aşırılıkçı ideolojinin yayılmasına yol açabilecek durum gerginliğini koruyor. Bununla birlikte Batılı özellikle de Amerikan ve İngiliz istihbaratı, Taliban'a karşı olan oluşumları besliyor ve sınırlarımıza saldırı düzenlemeye teşvik ediyor." dedi.

Bununla ilgili risk ve tehditlerin farkında olduklarını belirten Putin, bu nedenle Taliban yönetimiyle temasları sürdürdüklerini kaydetti.

Putin, Afganistan'da yeni bir iç savaşın önlenmesi gerektiğini vurgulayarak, "Elbette, Afganistan'daki mevcut yönetimle çalışmamız gerekiyor." ifadesini kullandı.

– "Ülkelerimizdeki durumun istikrarsızlaştırılmasına karşı direnç gösterilmesi gerekir"

Türkmenistan Cumhurbaşkanı Serdar Berdimuhamedov, dünya jeopolitiğindeki mevcut eğilimlerin olumlu olmadığına dikkati çekerek, "Devletlerarası ilişkilerin içeriğinin anlamı değişiyor, çatışmaların, tehditlerin, terörizmin, aşırılığın ve radikalizmin coğrafyası genişliyor. Bu koşullar altında, Orta Asya devletleri ile Rusya arasındaki yakın ve etkin etkileşim belirleyici önemdedir." dedi.

Toplumun zihnine yanlış fikirler ve ahlak kurallarının suni yolla aşılanmasına karşı mücadelenin önemli olduğunu söyleyen Berdimuhamedov, "Ülkelerimizdeki durumun istikrarsızlaştırılmasına karşı direnç gösterilmesi gerekir." ifadesini kullandı.

Berdimuhamedov, terörizm, radikalizm, siber ve biyolojik tehditlere karşı koruma sağlamanın önemini vurguladı.

Konuyla ilgili belirttiği alanlarda ortak faaliyetlerin güçlendirilmesi için dışişleri bakanlıkları arasında altılı istişareler yapılmasının uygun olacağını ifade eden Berdimuhamedov, ayrıca bu konuların özel hizmetler ve diğer organların çalışma alanları için de geçerli olduğunu kaydetti.

Berdimuhamedov, Türkmenistan'ın Afganistan'daki durumu siyasi yollarla çözmek için uluslararası araçların, Orta Asya ülkeleri, Rusya, İran, Çin ve BM'nin Afgan odaklı misyonlarının çabalarını desteklediğini söyledi.

Afganistan'ın uluslararası ve bölgesel ekonomik ilişkilere entegrasyonunun önemli olduğunu, Türkmenistan'ın bu alanda desteklediği büyük projelerinin bulunduğunu ifade eden Türkmen lider, özellikle Türkmenistan-Afganistan-Pakistan-Hindistan doğal gaz boru hattı, Türkmenistan-Afganistan-Pakistan güzergahındaki elektrik hattı, fiber optik iletişim sistemleri ve Türkmen topraklarından Afgan tarafına giden demir yollarından bahsetti.

– "Tacikistan, lojistik merkezler üzerinden Afganistan'a insani yardım sağlamaya hazır"

Tacikistan Cumhurbaşkanı Rahman, Orta Asya ülkeleri ve Rusya arasındaki diplomatik ilişkilerin kurulmasından bu yana geçen 30 yıl içinde taraflar arasındaki siyasi, ticari, ekonomik, kültürel, insani ve diğer alanlarda yüksek düzeyli iş birliğinin giderek geliştiğini kaydederek, bu çerçevede ortaya çıkan yeni risk ve tehditlere karşı mücadelede iş birliğinin daha da genişletilmesi gerektiğini belirtti.

Rahman, bölgedeki güvenlik alanında ülkeler arasında iş birliği, aşırılıkçı ideolojinin yayılmasının önlenmesi, terörist ve aşırılık yanlısı grupların büyümesine karşı koyma, uyuşturucu kaçakçılığı ve sınır ötesi organize suçlarla mücadelede iş birliğinin önemini vurguladı. Rahman, bu tehdit ve risklere karşı mücadele etmek için yeni mekanizmaların geliştirilmesi ve ilgili kurumların faaliyetlerinin koordinasyonunun güçlendirilmesini önerdi.

Komşu Afganistan'daki siyasi ve insani duruma dikkati çeken Rahman, Tacikistan'ın uzun süredir acı çeken Afgan halkına ülkedeki lojistik merkezleri üzerinden insani yardım sağlamaya hazır olduğu vurguladı.

– "Afganistan derin bir sosyo-ekonomik ve insani krizle karşı karşıya"

Kırgızistan Cumhurbaşkanı Caparov, Afganistan'ın derin bir sosyo-ekonomik ve insani krizle karşı karşıya kaldığını söyledi.

Caparov, tüm uluslararası toplumun, geçmişte yaşanan acı tecrübelerin tekrarlanmaması ve Afganistan'da yıllardır devam eden kanlı askeri çatışmalara son verilmesi göreviyle karşı karşıya olduğunu belirtti.

Kırgızistan'ın istikrarlı ve müreffeh bir Afganistan istediğini belirten Caparov, "Bu ülkede barışı tesis etmek için her zaman çaba sarf ettik ve etmeye de devam edeceğiz. Afganistan'ın mevcut yetkilileriyle düzenli temas halindeyiz ve çeşitli etkileşimlerimizi sürdürüyoruz." diye konuştu.

Caparov, Afgan ekonomisinin canlanması ve güçlenmesinin uluslararası toplum için önemli olduğunu belirterek, Afganistan'ın, bölgeler arası ekonomik süreçlere katılması, sosyal açıdan önemli altyapı ve bölgesel enerji projelerinin uygulamaya teşvik edilmesi gerektiğini vurguladı.

Ayrıca Caparov, Kırgızistan'dan BM Genel Sekreteri Afganistan Özel Temsilcisi ve Birleşmiş Milletler Afganistan Yardım Misyonu (UNAMA) Başkanı olarak atanan Roza Otunbayeva'ya destek verilmesini istedi.

– "Son yıllarda Orta Asya bölgesinde yeni siyasi ortam oluştu"

Özbekistan Cumhurbaşkanı Mirziyoyev, son yıllarda Orta Asya ülkelerinin bölgede güvenlik ve istikrarın sağlanmasına yönelik önemli adımlar attığını, bunun sonucunda bölgedeki zorlu sorunların çözüme kavuştuğunu ve bölgede yeni siyasi ortamın oluştuğunu belirtti. Mirziyoyev, tüm bunların bölge ülkelerinin geleneksel ve stratejik ortağı ve müttefiki Rusya ile dinamik olarak gelişmekte olan ilişkilerine de yansıdığını kaydetti.

Mirziyoyev, Rusya'nın bölge ülkelerine yaptığı yatırımın ve karşılıklı ticaret hacminin belirgin ölçüde arttığını vurgulayarak, bunun sonucunda taraflar arasındaki iş birliğinin kalite açısından yeni düzeye çıktığını ifade etti.

Ayrıca Mirziyoyev, taraflar arasındaki iş birliğinin geliştirilmesi için mal ve ürünlerin serbest dolaşımının kolaylaştırılması, ülkelerin piyasalarına kolay erişimin sağlanması, taraflar arasındaki sanayi alanındaki iş birliğinin daha da geliştirilmesi gerektiğini belirtti.

Cumhurbaşkanı Mirziyoyev, Orta Asya bölgesinin istikrarlı olarak kalkınmasının Rusya ile olan büyük iş birliği imkanlarının ne kadar verimli kullanılmasına da bağlı olduğunu dile getirdi.