KUDÜS (AA) – MUSTAFA DEVECİ – İsrail’in işgal altındaki Batı Şeria’da Filistin’e ait bazı bölgeleri “ilhak” planına ABD yönetimi dışında hiçbir ülkeden destek gelmedi.
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, ABD Başkanı Donald Trump’ın ocak ayında açıkladığı sözde Orta Doğu barış planına istinaden Batı Şeria’daki yasa dışı Yahudi yerleşim birimleri ve Ürdün Vadisi’ni “ilhak” etmeyi planlıyor.
Netanyahu’nun ilhak etmeyi planladığı bölgeler, Batı Şeria’nın yaklaşık yüzde 30’unu oluşturuyor.
Trump yönetiminin desteğini alan Netanyahu, uluslararası tepkilere rağmen “ilhak” planını hayata geçirmek için 1 Temmuz tarihini belirlemişti.
Netanyahu’nun 1 Temmuz’da “ilhaka” başlama hedefi, koalisyon ortağı olan Savunma Bakanı Benny Gantz’ın planın uygulanma şekline ve zamanlamasına yaptığı itirazların yanı sıra Washington’ın “aceleci davranılmamasını” istemesi üzerine suya düştü.
İsrail Başbakanı, “ilhaka” başlamak için İsrail ve ABD yetkililerin görüşmeye devam ettiğini belirtirken, yerel basına konuşan Netanyahu’ya yakın isimler, planın bu ayın sonunda hayata geçirilebileceğini dile getirdi.
– ABD’nin onayı şart
Filistin-İsrail sorununda iki devletli çözüm olasılığını ortadan kaldıracağı ifade edilen ve Batı Şeria’daki işgali pekiştiren “ilhak” planının hangi tarihte yürürlüğe gireceğini ABD yönetimi belirleyecek.
Zira Netanyahu ile Gantz’ın imzaladığı koalisyon anlaşmasında, “ilhak” planının Trump yönetiminin onayının ardından uygulanması şartı yer alıyor.
Yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını ve siyahi George Flody’un polis şiddeti sonucu hayatını kaybetmesi nedeniyle zor günler geçiren Trump’ın İsrail'in “ilhak” planına ne zaman yeşil ışık yakacağı henüz kestirilemiyor.
Trump’ın yeşil ışık yakması halinde, Netanyahu'nun uluslararası kamuoyunun tepkisinin kınama mesajlarından öteye geçmemesi nedeniyle “ilhak” planını uygulaması bekleniyor.
– Trump yine yalnız kaldı
Başkanlık koltuğuna oturduğu günden bu yana uluslararası hukuku hiçe sayarak İsrail'in yanında yer alan Trump, "ilhak" planına verdiği destekte de yalnız kaldı.
İşgali yok sayarak Kudüs'ün tamamını "İsrail'in başkenti" olarak tanıyan ve Tel Aviv'deki ABD Büyükelçiliğini Kudüs'e taşıyan Trump, şimdi de tüm dünyanın tepki gösterdiği "ilhak" planına öncülük ediyor.
Kudüs kararı ve büyükelçiliğin taşınmasında olduğu gibi uluslararası kamuoyunu karşısına alan Trump'ın geri adım atması zor gözüküyor.
– Ürdün dışındaki Arap ülkelerinden cılız tepki
Filistin davasını ve Filistin devletinin geleceğini tehdit eden “ilhak” planına Ürdün dışındaki Arap ülkelerinden cılız tepki gelmesi dikkati çekti.
“İlhak” planına en sert tepkiyi gösteren Arap ülkesi Ürdün oldu.
Ürdün Başbakanı Ömer er-Rezzaz, “ilhak” planı nedeniyle İsrail ile ilişkileri yeniden gözden geçirmek zorunda kalabilecekleri uyarısında bulundu.
Filistin’i ziyaret eden Ürdün Dışişleri Bakanı Eymen es-Safedi de İsrail’in işgal altındaki Batı Şeria'da yer alan bazı bölgeleri "ilhak" planının, barış sürecinin temellerini yıktığını söyledi.
Suudi Arabistan, Mısır ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) olmak üzere bazı Arap ülkeleri ise “ilhak” planına karşı somut adımlar atmak yerine tepki açıklamalarıyla geçiştirmekle yetindi.
“İlhak” planı gündemdeyken BAE ve İsrail Sağlık Bakanlıklarının Kovid-19 ile mücadelede iş birliğine gitme kararı alması dikkati çekti.
Öte yandan Filistin yönetiminin Batı Şeria’nın Eriha kentinde düzenlediği “ilhak” karşıtı gösteriye Mısır’ın Filistin Büyükelçisinin katılmaması gözlerden kaçmadı.
– Arap Birliği: “İsrail’in ilhak girişimi savaş suçudur”
Arap Birliğinin Filistin'in talebiyle 30 Nisan’da video konferans yöntemiyle yaptığı toplantıda, "ilhak" girişiminin Filistinlilerin haklarına ilişkin savaş suçu olduğu ve BM sözleşmeleri ile kararlarını da ihlal anlamı taşıdığı dile getirildi.
İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) Olağanüstü İcra Komitesi Toplantısı da İsrail’in “ilhak” planını görüşmek için 10 Haziran’da çevrimiçi olarak düzenlendi.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu'nun Türkiye'yi temsil ettiği toplantı sonunda yayımlanan sonuç bildirgesinde, "Filistin meselesinin ve Doğu Kudüs'ün, tüm Müslümanların merkezinde olduğu" bir kez daha teyit edildi.
– Çavuşoğlu: "İsrail'in ilhak planı Orta Doğu'da kalıcı bir barış için tüm umutları yok edecektir"
Bakan Çavuşoğlu İİT Olağanüstü İcra Komitesi Toplantısında yaptığı konuşmada, İsrail'e yasa dışı ilhak planlarını durdurması için net bir uyarı göndermek ve Filistin'le tam bir dayanışma içinde olduklarını göstermek için toplandıklarını hatırlatarak, şunları kaydetti:
"İsrail'in Ürdün Vadisi ve yasa dışı yerleşim birimlerini ilhakı uluslararası hukukun ihlali olacaktır. Orta Doğu'da kalıcı bir barış için tüm umutları yok edecektir. Bu durum iki devletli çözüm vizyonunun sonu demektir ve İsrail'i ırkçı bir devlete dönüştürecek olan tek devlet çözümüne gidecektir."
– ABD içinden “ilhak” planına tepki
Her ne kadar Trump yönetimi planı desteklese de özellikle Demokrat Partinin önde gelen isimleri “ilhaka” karşı çıkıyor.
ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Demokrat Partili Nancy Pelosi, tek taraflı ilhak planının, ABD'nin ulusal güvenlik çıkarlarına ve ülkede her iki partinin de İsrail'e yönelik desteğine zarar vereceğini belirtti.
ABD Temsilciler Meclisindeki 233 Demokrat üyeden 191’i İsrail hükümetine hitaben hazırladıkları mektupta, Batı Şeria’daki bazı bölgelerin ilhak edilmesinin barışı tehlikeye atacağı uyarısında bulundu.
Eski ABD Başkanı Jimmy Carter da yayımladığı açıklamada, “ilhak” planına tepki göstererek, bunun "yasa dışı toprak gasbı" olacağını ifade etti.
– BM’den “İlhak iki devletli çözüm girişimlerine zarar verir” uyarısı
BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, “ilhak” planının uluslararası hukuku ihlal ettiği ve iki devletli çözüm girişimlerine zarar verdiği uyarısında bulunarak İsrail hükümetine ilhaktan vazgeçmesi çağrısı yaptı.
Guterres, İsrail ve Filistin'in bölgesel ve uluslararası destekçileri ile ABD, Rusya, AB ve BM'nin oluşturduğu Orta Doğu Dörtlüsü'ne (Quartet) iki devletli çözüm için tarafları bir araya getirmesi çağrısında da bulundu.
BM Orta Doğu Barış Süreci Özel Koordinatörü Nikolay Mladenov ise Batı Şeria’nın Eriha kentinde “ilhak” karşıtı gösteride yaptığı konuşmada, İsrail’in ilhak planının bağımsız bir Filistin Devleti’nin kurulması hayalini sona erdirdiğini söyledi.
– AB’den İsrail’e “İlhak ilişkilerimizi etkiler” mesajı
Avrupa Birliğinden (AB) "ilhak" karşıtı açıklamalar gelse de Birliğe üye bazı ülkelerin İsrail'e yönelik sert adımlar atılmasına karşı çıktığı belirtiliyor.
Macaristan Dışişleri Bakanı Peter Szijjarto, 10 Haziran'da Facebook hesabında yaptığı açıklamada, "Macaristan, İsrail'e karışı tek taraflı ve adil olmayan uluslararası siyasi yaklaşımlara karşı çıkmaya devam edecektir." diyerek Tel Aviv yönetimine desteğini dile getirdi.
Öte yandan İsrail'in "ilhak" planına AB içinden en dikkat çekici tepki AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikaları Yüksek Temsilcisi Josep Borrell'dan geldi.
AB'nin bu konudaki tutumunun net olduğunun altını çizen Borrell, İsrail'in ilhak planını uygulaması halinde halihazırdaki yakın ikili ilişkilerin etkileneceği uyarısı yaptı.
Almanya Dışişleri Bakanı Heiko Maas ise Kovid-19 salgınında ilk yurt dışı ziyaretini İsrail’e yaparak Netanyahu hükümetini “ilhak” planı konusunda uyardı.
Ziyareti sırasında Maas, İsrailli yetkililere “ilhak” planının uygulanması halinde bazı ülkelerin Tel Aviv’e yaptırım uygulayabileceği ve Filistin devletini resmi olarak tanıyabileceği mesajını iletti.
Plana bir tepki de Belçika'dan geldi. Belçika Parlamentosu da İsrail'in ilhak planına karşı "uygun adımlar atılması" çağrısında bulunan önergeyi oy çokluğuyla kabul etti.
– İngiltere Başbakanı Johnson: “İlhakı tanımayacağız”
İngiltere Başbakanı Boris Johnson ise İsrail’de bir gazetede yayımlanan makalesinde Netanyahu yönetimine “ilhak” planından vazgeçmesi çağrısı yaptı.
“İlhakın" uluslararası hukuka aykırı olacağı uyarısında bulunan Johnson, “Umarım ilhak planı uygulanmaz. Uygulanması halinde, İngiltere, her iki tarafın (Filistin-İsrail) üzerinde mutabık kaldıkları dışında, 1967 sınırlarındaki hiçbir değişikliği tanımayacaktır." ifadelerini kullandı.
– Rusya ve Çin de “ilhak” planına karşı çıktı
Filistin topraklarına yönelik işgali ve insan hakları ihlalleri nedeniyle uluslararası camiada giderek yalnızlaşan İsrail’e “ilhak” planı nedeniyle Rusya ve Çin de tepki gösterdi.
Rusya Dışişleri Bakanlığı, İsrail’in ilhak planını eleştirerek, bu tür yayılmacı eylemlerin Filistin'de tehlikeli bir şiddet sarmalına neden olabileceği, bölgede ise durumu istikrarsızlaştırabileceği uyarı yaptı.
Çin’in Filistin Büyükelçisi Guo Wei, Filistin resmi haber ajansı WAFA’ya yaptığı açıklamada, Pekin yönetiminin 1967 sınırlarında başkenti Doğu Kudüs olan bağımsız Filistin devletinin kurulmasını desteklediğini belirterek, ilhak planına karşı olduklarının altını çizdi.
.
